سیلو کردن ذرت
سیلو کردن ذرت
گردآوری و تنظیم:مهندس امین طاهری
تغذیه ذرت در گاوهای شیری:
كيفيت ذرت در تغذيه گاوهاي شيري منحصر به فرد است . اين گياه داراي ارزش غذايي بالايي است و حاوي مقادير زيادي انرژي و نشاسته مي باشد . اين گياه قادر است در هر هكتار 40 تن علوفه تازه و در برخي شرايط حتي بيشتر از اين مقدار توليد كند به عبارت ديگر توليد آن در هر هكتار 10 تا 15 تن ماده خشك است . بر اساس هدف مصرف گياه ذرت نحوه برداشت آن متفاوت است :
ذرت تازه : ذرت تازه را مي توان در هر مرحله اي از رشد گياه حتي در مرحله اوليه رشد نيز برداشت كرد. در مراحل اوليه رشد علوفه ذرت ارزش غذايي مناسبي دارد ولي بايد مواظب بود كه ميزان زيادي از علوفه تازه به صورت يك جا به مصرف دام نرسد زيرا داراي تركيباتي است كه به سرعت هضم شده لذا توصيه مي شود كه در هر وعده غذايي بيش از 10 كيلو گرم علوفه تازه در اختيار دام ها قرار نگيرد .
ذرت دانه اي ( كنسانتره ) : برداشت ذرت دانه اي بايد در زماني صورت گيرد كه بلال آن كاملاً رسيده باشد. سه روش براي ذرت دانه اي وجود دارد :
الف ) برداشت بلال كامل و خرد كردن و قرار دادن آن سيلو
ب ) برداشت بلال كامل به روش خرمن كوبي كه محصول حاصل از اين روش شامل دانه هاي بلال و قسمتي از چوي بلال است كه فرايند شده و سيلو مي شوند .
ج ) استفاده از كمباين كه در اين روش چوب بلال خرد شده و دانه هاي آن جدا مي شود محصول اين روش تنها شامل دانه ذرت است .
سيلوي ذرت : برداشت دانه هاي ذرت براي سيلو كردن بايد در زماني صورت گيرد كه به اندازه كافي رسيده باشند ( مرحله خميري سفت ) . همچنين طول مطلوب قطعات ذرت خرد شده بايد 8/0 سانتي متر باشد .
اين اندازه براي تهيه سيلو مناسب است و امكان فشردگي كافي علوفه را در ساختمان سيلوي زميني فراهم مي كند . اين مساله بسيار حياتي است كه تمام دانه هاي ذرت در طي مرحله چاپر كردن به خوبي عمل آوري شوند . اين عمل باعث شده كه در هنگام هضم به ميزان بيشتري در دسترس دام قرار گيرند زيرا دانه هاي سالم و فرايند نشده هضم نمي شوند و در نهايت از طريق مدفوع دفع مي شوند .
در تهيه سيلو مهمترين مساله مديريت صحيح آن است كه شامل : برداشت علوفه ذرت در مرحله مناسب رشد ، پر كردن و متراكم كردن سريع سيلو ، پوشاندن سريع و مناسب سيلو . برداشت علوفه ذرت بايد در مرحله اي از رشد گياه ضورت گيرد كه داراي 35 – 30 % ماده خشك باشد .اين مرحله زماني است كه برگ هاي علوفه ذرت از پايين بوته شروع به زرد شدن كرده و دانه هاي ذرت به صورت خميري و در حال سفت شدن باشند در غير اين صورت اگر علوفه ذرت در مرحله اي برداشت شود كه ماده خشك آن كمتر از 30 % باشد ضايعات سيلو به صورت از دست رفتن مواد مغذي از طريق پساب زياد مي شود .
از آنجايي كه غالباً ميزان ماده خشك علوفه ذرت در مرحله برداشت مناسب نيست بهتر است براي كنترل آب مازاد اقداماتي انجام داد . در اين راستا مي توان در هر تن علوفه بر اساس رطوبت آن 40 تا 70 كيلوگرم تفاله خشك چغندر قند اضافه نمود . اين تفاله بايد به صورت پرك و يا كل علوفه مخلوط شود نه اين كه به صورت يك لايه ريخته شود . تفاله خشك چغندر قند علاوه بر جذب مقدار زيادي آب مازاد مي تواند شرايط تخمير علوفه را نيز بهبود بخشد هرچند اضافه كردن دانه جو آسيياب شده مي تواند مفيد باشد ولي به لحاظ تلفات حاصل از تخمير اقتصادي نمي باشد .
در صورتي كه احتمال كنترل و مديريت رطوبت علوفه امكان پذير نباشد و دامدار آن را از بازار تهيه كرده باشد ، توصيه مي شود براي حفظ و كنترل آب مازاد سيلو اقداماتي از قبيل در نظر گرفتن يك لايه ضخيم از كاه غلات در كف سيلو براي جذب آب مازاد و نيز عمل آوري كاه انجام شود .
افزودن اوره به علوفه سيلو شده ( 1 تا 2 كيلو گرم در هر تن ) در زمان پر شدن سيلو مي تواند مفيد باشد زيرا باعث: افزايش سطح پروتئين علوفه سيلو شده تهيه ازت سهل الهضم براي رشد باكتريايي سيلو شده و در نتيجه از كاهش كيفيت پروتئين علوفه جلوگيري مي كند افزايش سهم توليد اسيد استيك در توده سيلو شده و طول عمر سيلوي ذرت در آخورها افزايش مي يابد . توصيه مي شود 1 تا 5/1 كيلوگرم كربنات كلسيم به هر تن علوفه در حال سيلو شده اضافه گردد.
هميشه دامداران سعي مي كنند مقداري از علوفه سبز توليد شده در فصل هاي بهار و تابستان را براي مصرف زمستان دام هاي خود خشك و ذخيره كنند. ولي اولاً خشك كردن علوفه باعث افت شديدي در آن مي شود و ثانياً هميشه امكان خشك كردن علوفه وجود ندارد. بنابراين در مناطقي (مثل مناطق كوهستاني و مرطوب)كه خشك كردن علوفه مقدور نباشد، مي توان غذاي دام را به صورت سيلو شده انبار و نگهداري كرد.
با فرا رسيدن فصل برداشت ذرت علوفه اي و تهيه ي سيلوي ذرت كه از ضروريات گريز ناپذير دامداري هاي صنعتي جهت تهيه ي علوفه ي بسيار با ارزش، آب دار، ارزان قيمت و قابل دسترس در تمام فصول محسوب مي شود، فرصت را غنيمت مي شماريم و نكاتي را در مورد تهيه ي آن ياد آوري مي كنيم. به شرايطي كه تحت آن محصولات زراعي مرطوب مورد تخمير كنترل شده قرار گيرند، اصطلاحاً (سيلو كردن) مي گويند. طي اين عمل فرآورده هاي زراعي (مثل علوفه ها) تحت شرايط بي هوازي و توسط ميكروارگانيسم ها تخمير شده و قندهاي قابل تخمير آنها به تركيبات با ارزش مثل اسيد لاكتيك تبديل مي شوند.حالت اسيدي سيلو (PH<4 ) اين امكان را به وجود مي آورد كه بتوان آن را به صورت تازه و آبدار براي مدت طولاني (حتي سال ها) نگه داري كرد. سيلوي ذرت غني از انرژي است؛ ولي از نظر پروتئين، مواد معدني خصوصاً كلسيم و فسفر و ويتامين هايي مثل ويتامين D فقير است؛ و بدين لحاظ در موقع تغذيه آن بايستي به تعادل فقير است؛ و بدين لحاظ در موقع تغذيه ي آن بايستي به تعادل مواد مغذي جيره توجه لازم را مبذول داشت.
در سيلو كردن ذرت علوفه اي توجه به چند نكته ي اساسي مثل: زمان برداشت محصول(بلوغ گياه)، عمليات درو كردن و حرد كردن (چاپر كردن)، اندازه علوفه خرد شده، سرعت عمل در حمل علوفه به سيلو و فشرده كردن هر چه سريع تر علوفه (خارج كردن هواي سيلو)، ضروري است.
به ياد داشته باشيد كه شما در موقع تهيه ي سيلوي ذرت در حالاانجام يك (سرمايه گذاري) هستيد. لذا قبل از آن كه اقدام به پر كردن سيلو كنيد، بهتر است ساختمان آن مورد بررسي قرار داده و مواد زائد احتمالي موجود در آن را تخليه كنيد. بررسي هاي علمي نشان داده اند كه خاك حاوي مقدار زيادي ميكروارگانيسم هاي توليد كننده ي اسيد بوتيريك (يك عامل تضعيف كننده ي سيلو) مي باشد. خلل و فرج ديواره هاي سيلو را با آستر سيماني بپوشانيد. چاه سيلو را تخليه كنيد و ترجيحاً سيلو را با محلول 3 تا 5 درصد اسيد شستشو دهيد تا ميكروارگانيسم هاي ناخواسته موجود در ساختمان سيلو از بين بروند.
بهترين زمان براي برداشت علوفه ذرت، موقعي است كه رطوبت گياه در حدود 65 تا 70 درصد باشد.در اين حالت دانه هاي ذرت به حالت خميري در آمده اند و پيكر گياه هنوز سبز است. رايج ترين و عملي ترين روش براي تعيين زمان مناسب برداشت علوفه سيلو اين است كه اگر با ناخن دست دانه هاي ذرت را فشار دهيم اثر ناخن بر روي دانه باقي بماند، يا اگر بدن ذرت را به دو نيم تقسيم كنيم، خط سفيدي كه معروف به خط شير(Milk line) است در وسط دانه ها به صورت يك دايره مشخص شود
بهتر است عمليات خرد كردن علوفه ي ذرت در روز صورت گيرد؛ زيرا قند محلول علوفه در طول روز در بيشترين مقدار خود قرار دارد. بهترين اندازه جهت خرد كردن گياه، قطعات 1 تا 3 سانتي متري است. حمل علوفه ي خرد شده از مزرعه به سيلو بايستي بلافاصله صورت پذيرد و حتي المقدور عمليات پر كردن، كوبيدن و فشردن توده ي علوفه در طول همان روز انجام گيرد. سرعت فشردن مناسب توده ي علوفه بهترين نقش را دركيفيت سيلوي ذرت توليدي خواهد داشت. هدف از فشردن علوفه سيلو خارج كردن هر چه بيشتر هواي موجود در لابه لاي قطعات علوفه است؛ زيرا اكسيژن موجود در سيلو طبق فرمول شيميايي زير باعث اكسيداسيون مواد قندي موجود در علوفه و هدر رفتن آنها مي شود.
حرارت در واقع مقدار آب توليدي حاصل از سيلو( ازانتها به ابتداي سيلو) و حرارت آن بهترين شاخص چگونگي فشردگي علوفه است. عمليات پر كردن و فشردن سيلو بايستي در عرض سيلو صورت گيرد نه در طول آن. زيرا حركت زياد لودر روي توده ي علوفه باعث تخريب بافت گياهي آن مي شود
بلافاصله پس از پر كردن سيلو بايستي روي آن را با پوشش پلاستيكي محكمي كاملاً پوشاند و كليه ي مجاري نفوذ هوا را به دقت مسدود كرد. عدم دقت در اين عمليات موجب ورود اكسيژن به سيلو و عمل اكسيداسيون خواهد شد. در يك روش ساده عملي و ارزان قيمت مي توان پس از پوشاندن روي سيلو با پوشش پلاستيكي از تايرهاي كهنه ماشين آلات براي نگهداري و سنگين كردن آن بهره برد. حتي مي توان از كيسه هاي شن و بلوك هاي سيماني به اين منظور استفاده كرد. در موقع پر كردن سيلو مي توان براي بهبود كيفيت سيلوي توليدي بسته به شرايط از افزودني هاي متفاوتي استفاده كرد. امروزه در بسياري از نقاط دنيا از فرآورده هاي بيولوژيك به عنوان افزودني سيلو استفاده مي شود.
اين فرآورده ها داراي ميكروارگانيسم هاي لازم جهت تسريع تخمير و جهت دادن آن به سمت دلخواه است كه همراه با به حداقل رساندن افت سيلو و به حداكثر رساندن كيفيت آن مي باشد. اين فرآورده هاي بيولوژيكي عمدتاً داراي سويه هاي مختلف (لاكتو باسيل پلانتاروم) مي باشند. اين باكتري قادر است با توليد حجم زيادي از اسيد لاكتيك در زمان بسيار كم و متوقف ساختن فعاليت باكتري هاي هوازي و حتي گروه هايي از باكتري هاي بي هوازي موجبات كاهش هر چه سريعتر pH سيلو به زير 4 را فراهم آورد و بدين ترتيب اولاً از هدر رفتن و افت سيلو بكاهد، ثانياً باعث پايداري بيشتر سيلو گردد و ثالثاً موجب آماده شدن سريع تر سيلو شود.
هر چند هدر رفتن مواد مغذي سيلو نسبت به ساير روش هاي نگهداري علوفه كمتر است ولي در اين روش نگهداري نيز، هدر رفتن ماده ي خشك، مواد ازت دار و انرژي امري اجتناب ناپذير است( جدول 1).
ارزش غذايي سيلوي ذرتي كه خوب عمل آوري شده باشد حدود 85 تا 90 درصد كل ارزش غذايي علوفه تازه است كه عدد قابل توجهي مي باشد. ذخيره علوفه در سيلو و تهيه سيلوي ذرت فضاي بسيار كمي را در مقايسه با مواد خشك انباري آن در بر مي گيرد. در ضمن با سيلو كردن علوفه، خطر آتش سوزي آن از بين مي رود و ضريب امنيتي علوفه مورد نگهداري افزايش خواهد يافت.
در صورتي كه به هر دليل رطوبت علوفه ذرت تهيه شده بيش از حد باشد، براي جلوگيري از به هدر رفتن شيره ي گياهي علوفه كه ماده ي بسيار با ارزشي است مي توان در كف سيلو به ارتفاع 30 تا 40 سانتي متر كاه پهن كرد تا رطوبت اضافي را جذب كند.
در صورتي كه سيلوي ذرت به روش اصولي تهيه شده باشد، مي توان آن را براي سال ها بدون آن كه آسيبي ببيند نگهداري كرد؛ ولي حداقل زمان لازم جهت باز كردن سيلو و مصرف آن در صورت عدم استفاده از افزودني هاي بيولوژيك در حدود يك ماه مي باشد و در صورتي كه از اين افزودني ها استفاده گردد اين مدت به يك هفته تقليل مي يابد.
در موقع استفاده از سيلو بايستي سعي شود كه همه روزه يك برش عمودي به ضخامت حدود 20 سانتي متر از آن برداشت شود تا افت ناشي از تبخير اسيدهاي چرب فرار و همچنين وقوع تخمير ثانويه به حداقل خود برسد در ضمن در يك روش ايده ال بهتر است برداشت سيلو به صورت برش هاي مكعبي توسط دستگاه برشگر (Cutter) صورت گيرد و سيلوي برداشت شده سريعاً در اختيار دام قرار داده شود.