شناسايي عوارض ناشي از مصرف تفاله تازه گوجه فرنگي

شناسايي عوارض ناشي از مصرف تفاله تازه گوجه فرنگي و شيوه مناسب مصرف آن در تغذيه گاو هاي شيري

 

چكيده :

تفاله گوجه فرنگي به عنوان ضايعه كارخانجات رب سازي با توجه به داشتن انرژي بالا به عنوان ماده ي مغذي در تغذي گاو هاي شيري مورد استفاده قرار مي گيرد . به دنبال گزارش بيماري در يك گاوداري با مراجعه به محل علائمي مشابه اسيدوز ناشي از مصرف زياد مواد پر انرژي مشاهده گرديد . با توجه با تاريخچه بيماري مشخص شدن مصرف زياد از حد تفاله تازه  گوجه در وعده اول بدون آمادگي قبلي و شروع بيماري بلافاصله بعد از مصرف آن، نتايج بدست آمده از معاينه دام و درمان نشان دهنده اسيدوز ناشي از مصرف زياد تفاله گوجه فرنگي و مشابه علائم اسيدوز ناشي از مصرف مواد پر انرژي بود . همچنين بهترين شيوه مصرف تفاله تازه گوجه فرنگي طرح تغذيه تدريجي دام ها با افزايش روزانه تا حداكثر مصرف در چند وعده به جاي در اختيار گذاشتن آزاد تفاله تازه گوجه فرنگي در آخور ها شناسايي گرديد.

مقدمه :

تفاله تازه گوجه فرنگي محصول استحصال رب از گوجه فرنگي تازه در كارخانجات رب سازي بوده كه استفاده مناسبي از آن به عمل نمي آيد . در استان گلستان بيش از 7427 هكتار به زير كشت مي رود و توليد آن به بيش از 2121180تن بالغ  مي شود . تفاله گوجه فرنگي حاوي حدود 9/22 %پروتئين خام ، 15% چربي و 3/30% الياف خام مي باشد . اين ماده داراي ويتامين هاي زياد بوده و فقط از نظر ريبوفلاوين فقير است ، ولي ميزان قابل توجهي كاروتن دارد . استفاده از تفاله گوجه فرنگي به ميزان 15% در جيره گاوهاي شيري نتايج خوبي به دست آمده است . ارزش غذايي و تركيبات شيميايي تفاله گوجه فرنگي در منابع مختلف گزارش شده است . دي سي چرخ تفاله گوجه فرنگي را حاوي 67% تي دي ان ، پروتئين خام 21%  ، چربي خام 10%، الياف خام 25% و خاكستر 6% گزارش نمود . نتايج آناليز اين ماده غذايي در آزمايشگاه مركز تحقيقات استان گلستان نشان داد كه تفاله گوجه فرنگي تازه حاوي 2/14% پروتئين خام ، چربي خام 26/8% والياف خام 45/4 % خاكستر مي باشد . تفاوت ارزش غذايي گوجه فرنگي در منابع مختلف احتمالاً مربوط به ارقام و واريته و طريقه استحصال رب مي باشد .

روش كار :

با توجه به تفاله تازه  گوجه فرنگي همزمان با فصل برداشت آن در فصل تابستان اقدام به بازديد از دامداريهايي كه از تفاله تازه گوجه فرنگي استفاده مي كردند گرديد . طبق گزارشات صاحب گاوداري واقع در شمال گرگان در تاريخ  مرداد ماه سال 1380 بر شيوع بيماري در گاوهاي شيري با علائم بي اشتهايي و يك مورد مرگ ناگهاني با مراجعه به محل و گرفتن تاريخچه دامدار اشاره به شيوع بيماري بلافاصله بعد از خوردن تفاله تازه گوجه فرنگي بعد از وعده اول داشت كه همه سال به همين صورت اقدام به دادن تفاله تازه گوجه فرنگي به طور ناگهاني به گاوها بدون هيچ مشكلي مي كرد . نهايتاً مشخص گرديد كه ميزان تفاله گوجه فرنگي داده شده مشابه سال قبل بوده ولي تعداد گاوها به علت فروش به نصف تقليل يافته است و در واقع دامدار طبق عادت گذشته به همان ميزان قبلي سال گذشته آخور ها را ازتفاله پر مي كرد بدون در نظر گرفتن تعداد گاوها ، اقدام به خوراك دادن گاوها نموده است . گاوها به طور ناگهاني به غذايي خوش خوراك مواجه شده و به ميزان زيادي از آن مصرف كرده بودند كه مدتي بعد از خوردن خوراك همگي دچار کاهش اشتها تا قطع اشتها شده بودند و فقط ميل شديد به خوردن آب نشان داده بودند و دامدار اشاره به تغيير رنگ مدفوع به رنگ قير تا سياه در تعدادي از دامها داشت . همزمان در گروه زيادي از دامداري ها از تفاله تازه گوجه فرنگي استفاده مي كردند بي اشتهايي ، ميل به خوردن آب ، بيحالي ، افزايش ضربان قلب و تنفس ، توقف حركات گوارشي ، عدم وجود مدفوع در ركتوم ،فرورفتگي شديد چشمها ، افتادگي چشمها ، افتادگي شكم به همراه جمع شدگي مايعات در شكمبه و تموج و خشكي پوست مشاهده گرديد . با گرفتن نمونه از شكمبه دامهاي مبتلا PH اي در حدود 4 به دست آمده ، علايم بدست آمده از معاينات و تاريخچه نشان دهنده ابتلا دامها به اسيدوز حاد بود . تمامي دامهاي مبتلا به اسيدوز از طريق خوراكي و عمومي درمان گرديدند .

نتايج:

با توجه به اينكه دامدار توانايي نگهداري تفاله گوجه فرنگي را نداشته و تفاله در صورت عدم مصرف سريع غير قابل مصرف مي گرديد و دامدار ها نيز هر سال بايستي با توجه به ظرفيت مصرف نهايي خود از ابتدا فصل توليد تفاله گوجه فرنگي اقدام به خريد كنند و در نتيجه از ابتدا با حجم بالايي از تفاله گوجه فرنگي مواجه شده كه بايستي همه را به مصرف دام از ابتدا برسانند كه مشكلات ناشي از اسيدوز را خواهند داشت يا باتوجه به تغذيه تدريجي بخشي را به مصرف دام رسانده و بقيه را دور ريخته تا تمامي دامها به مصرف نهايي برسند . در تابستان سال بعد 1381 با توجه به اثرات زيان آور مصرف تفاله تازه گوجه فرنگي در دامداري هايي كه از تفاله تازه استفاده مي كردند طرح تغذيه تدريجي تازه گوجه فرنگي در جيره گاوهاي شيري به اجرا در آمده و دامها به صورت تدريجي و در وعده 3 وعده به ميزان كم روزانه تغذيه شدند كه در طي 2 هفته تمامي دامها توانايي مصرف  ازتفاله تازه گوجه را پيدا كردند و باقيمانده تفاله مصرف شده تاروز مصرف نهايي نيز روزانه بر روي زمين در مقابل آفتاب خشك گرديد و سپس به تغذيه دام ها به ميزان توصيه شده رسيد . تمامي دامهاي مبتلا به اسيدوز حاد در سال 1380 حدود 8 ساعت بعد از درمان دچار اسهال سياه وقيري رنگي ناشي از خونريزي ايجاد شده در اثر كنده شدن مخاط پرز شكمبه در قسمتهاي پايين تر گرديدند و به تدريج حال دام ها رو به بهبود گذاشت و شروع به تغذيه نمودند . از دامهاي در مان شده يك مورد به علت عدم به حركت افتادن حركات دستگاه گوارش تلف گرديد . در سال 1381 با توجه به اجراي طرح تغذيه تدريجي دامها تمامي دامها بدون بروز علائم اسيدوز حاد و بي اشتهايي و اسهال به خوبي از تفاله تازه گو جه مصرف نمودند و هيچگونه كاهش توليدي نيز مشاهده نگرديد ، فقط در تعداد اندكي از دامها اسهال خفيف مشاهده گرديد كه بررسي هاي به عمل آمده مشخص گرديد دامهاي پر خور دامداري بوده اند كه بيش از ساير دامها از تفاله تازه گوجه مصرف نمودند .

بحث :

تفاله تازه گوجه فرنگي به عنوان ضايعه كارخانجات رب سازي به شمار مي آيد كه با توجه به آناليز تفاله گوجه فرنگي درآزمايشگاه بخش تحقيقات دامپروري مركز تحقيقات استان گلستان و محاسبه ميزان انرژي آن معادل 4700 تا 5700 كالري در گرم ، در جيره دام به عنوان يك ماده پر انرژي برابر با جو مورد مصرف قرار مي گيرد كه با توجه به وجود اسيدهاي سيتريك ،تارتاريك ، سوكسينك ،اگزاليك ،اربيك ،فرميك و آلوتنيك داراي PH اسيدي مي باشد . خوردن مقادير زيادي از تفاله گوجه فرنگي كه داراي قابليت تخميري بالا به همرا انرژي بالا و اسيديته بالايي مي باشد باعث افزايش اسيديته شكمبه و كاهش PH آن به 5 گشته كه باعث نابودي باكتري ها و تك ياخته هاي تجزيه كننده   سلولز و افزايش فعاليت لاكتوباسيل ها و افزايش فشار اسمتيك و جذب مقادير زيادي از جريان خون به داخل شكمبه و افزايش غلظت خون و كم آبي بافت ها و توقف حركات گوارشي شده كه در اثر افزايش ميزان اسيدوز خون عمل تامپوني بيكربنات پلاسما قادر به ايجاد اسيد و باز خون نبوده و اسيدوز حاكم مي گردد و همراه با آن فشار خون كاهش يافته و در نتيجه با كاهش ميزان اكسيژن در بافتهاي سطحي و افزايش اسيديته خون در اثر تنفس سلولي مواجع خواهيم شد . همچنين جربان خون در كليه كاهش و موجب كاهش يا قطع ادرار و گاهي شوك و مرگ مي گردد . افزايش اسيديته خون بر قشر خاكستري مغز اثر گذاشته و باعث نكروز آن شده كه با علائم سستي ، بي اشتهايي ، بي حالي ، تلو تلو خوردن و زمين گيري تظاهرمي يابد . بنابراين دامدار مي بايست همواره تفاله تازه گوجه فرنگي را ، به تدريج روزان افزايش داده تا به جاي در اختيار گذاشتن آزاد آن در آخورگاو دامها به مصرف تدريجي آن عادت داده تا بدون هيچ عارضه اي به مصرف حداكثر از تفاله گوجه فرنگي برسند .

منابع مورد استفاده :

1-      آمار نامه كشاورزي سال رزاعي 81-80 سازملن جهاد كشاورزي استان گلستان

2-      Blood , D.C& Radostiris , O.M .(1995) verterinary Medevin . seven .Th.Ed.Bailler tindal

3-      Church ,D.C (1986) . Livestock food and feeding , published by 0 and 13 books inc U.S.A

4-      Douglas , G.M &Kennet ,M.A (1974) lead content of food stuffs . environmrntal health Perspective

5-      Evkerle , J.r. &Harvey ,C.D. (1984) .Journal of food science .volumwe 49 .

6-      Gould ,A.G (1974) .Tomato Production , Processing and quality evaluation . the aVI Publushing company

7-      Prito ,V.GIOffer ,F.franeia ,A .Mailoline , A,I . (1988) . Jn  annali dolla facolta di napoli protein chemical composition , sigestibility in vivo and nutritive value of tomato shin seed silage .

نويسندگان :

محمد حسن پناه كارشناس محقق مركز تحقيقات منابع طبيعي و امور دام استان گلستان

دكتر مجيد يحيايي مدير مجموعه بيمارستاني خصوصي دامپزشكي دكتر يحيايي

مجله دامدار شماره 159

زمـان از شيـرگيـری گـوسـاله هـا

زمـان از شيـرگيـری گـوسـاله هـا

از ديدگاه نظری می توان بيشتر گوساله ها را از 4 هفتگی به بالا از شير گرفت. اما از نقطه نظر دستيابی به بهترين کارکرد گوساله و هزينه های پرورش ،سن بهينه از شير گيری نزديک به 5 تا 6 هفتگی است ، بجز برای سيستم های توليدی ويژه مانند توليد گوشت سفيد گوساله .

معيارهای تأثير گذار بر سن از شير گيری به شرح زير است :

1) سن

2) وزن بدن

3) ميزان مصرف خوراکهای جامد

ميزان بهينه هر سه معيار فوق ، با توجه به نژاد و سيستم توليدی ، متفاوت است . از ديدگاه نظری زمانيکه گوساله ها در آغل های انفرادی نگهداری می شوند ، ميزان مصرف کنسانترهء خشک ، بهترين معيار برای از شير گيري است و برخی پرورش دهندگان گوساله ، مصرف 5/0 کيلوگرم کنسانتره در روز را برای از شيرگيری ، در نظر می گيرند .

 در عمل مديريت سيستم هاي بزرگ پرورش گوساله ، اگر از شيرگيري بر اساس سن انجام گيرد ، آسانتر است ؛ به شرطي كه انعطاف پذيري به اندازه اي باشد كه بتوان از شيرگيري گوساله هاي كم رشد را برحسب نياز، به تعويق انداخت . وزن بدن ، معيار ايده آلي براي از شيرگيري نمي باشد زيرا كه اين فاكتور در گوساله ها بسيار متفاوت مي باشد ، بطوريكه گاهي اوقات برخي گوساله ها در وزني آماده ي از شيرگيري هستند كه برابر وزن تولد ديگري است.

پرورش دهندگاني كه گوساله هايي بدون پيشينه مي خرند ، در موقعيتي دشوار و ويژه هستند ، زيرا از تاريخ تولد گوساله ها و پيشينه ي تغذيه آنها ، اطلاعي ندارند . در اين حالت ، همه گوساله هاي خريداري شده را بايد با جايگزين كننده ي شير با كيفيت خوب حداقل براي 3 هفته تغذيه نمود ، مگر اينكه ميزان مصرف كنسانتره  ي آنها زير نظر باشد و به روشني نشان دهد كه آنها آماده از شير گيري هستند .

گاهي اوقات ، عقب انداختن از شيرگيري گوساله ها ، اگر منابع ارزان شير در دسترس باشد ، مي تواند سودمند باشد . چنين خوراكهايي را مي توان از 3 هفتگي و پس از يك دوره انتقالي 10 تا 14 روز آغاز كرد كه پس از آن ، خوراك غذاي اصلي گوساله ها خواهند بود .

از شير گيري را مي توان بصورت تدريجي در فاصله 4 تا 7 روز و يا بصورت ناگهاني اجرا كرد. هر دو سيستم داراي طرفداراني است ، اما بنظر مي رسد كه چنانچه زمان از شيرگيري با دقت تعيين شود ، سرعت از شيرگيري اهميت كمتري پيدا مي كند.

آب تميز ، كمي استارتر تازه و علوفه خشك با كيفيت مرغوب ، بايد از سن پايين در دسترس گوساله ها قرار گيرد. از آنجاييكه گوساله ها تا هنگامي كه به سن 2 هفتگي برسند ، توان مصـرف شـايان توجهي از هر كدام از اين 3 ماده را ندارند ؛ شايد بهتر باشد تا 2 هفتگي استارتر تغذيه نشود . اين كار نه تنها موجب صرفه جويي در هزينه هاي پس مانده هاي مواد خوراكي گران مي شود ، بلكه مي تواند مصرف خوراك را در مرحله اي آغاز كند كه گوساله از نظر فيزيولوژيكي براي خــوردن  غذاي جامد ، آمادگي دارد.

پس از ازشيرگيري ، گوساله ها را بايد در آغلهاي پرورشي ، نگهداري نموده و با همان استارتري تغذيه كرد كه بدان عادت دارند . پس از 2 تا 3 هفته ، آنها را به جايگاهي گروهي منتقل مي كنند و بتدريج با جيره اي تغذيه مي شوند كه براي گوساله ي جوان در حال رشد مناسب است.

 منبع : http://damparvaranejavan.blogspot.com/